Yetişkinlerde Temel Yaşam Desteği

Yetişkinlerde temel yaşam desteği uygulaması başlıca trafik kazalarında ambulans gelene kadar bilinç kaybı yaşayan hasta veya yaralı olan yetişkinler için kullanılan ilk yardım uygulamalarındandır.

Temel yaşam desteği (TYD), bireylerin solunumu veya kalbi durduğu zaman yapılan kalp masajı ve suni solunum uygulamalarını içeren ve herhangi bir ilaçlı müdahale olmayan ilk yardım uygulamasıdır.

Bu durumdaki erişkin bireylere temel yaşam desteği sağlanmazsa ise ciddi tehlikeler meydana gelebilir. Kan dolaşımı duran hastalarda beyin, ihtiyacı olan oksijen ve glikoz moleküllerine erişemez. Beyin dokusu bu eksikliğe maksimum 4 dakika dayanabilir. 4 dakikadan daha fazla oksijensiz ve glikozsuz kalan beyin dokularında hasar oluşur. Bu hasar 6. dakikadan sonra artmaya başlarken 10. dakika sonrasında dokulardaki hasar iyileşemez hâle gelir. Ayrıca kalp durduktan sonra 5 dakika sonrasında hayatî fonksiyonlar da durur. Bu nedenle temel yaşam desteği hayatî önem taşır.

Yetişkinlerde Temel Yaşam Desteği Uygulamaları Nelerdir?

Yetişkinlerde ve bebeklerde temel yaşam desteği uygulamaları farklılık gösterir. Bu farklılıklar zaten aşamalar incelendiğinde net bir şekilde anlaşılır.

1. Öncelikle hastanın ve kendinizin güvenli bir alanda olduğunuza emin olun.
2. Hastaya “nasılsınız?” ve “iyi misiniz?” gibi sorularla bilinç kontrolü yapın.
   1. Hasta cevap verebiliyorsa solunumunun ve dolaşımının yeterli olduğunu anlayabilirsiniz. Çevrenizde birileri varsa hemen 112’yi aratın. Tıbbi yardım gelene kadar hastanın durumunu takip edin.
   2. Hasta size yanıt veremezse bilinci kapalı demektir. Bu durumda hava yolu ve dolaşımı test edilmelidir. Eğer hasta sırt üstü yatmıyorsa onu yavaşça sırt üstü pozisyonuna çevirmeniz gerekir. Çevrenizden de birileri varsa hemen 112’yi aratmalısınız. Kimse yoksa da bağırarak dikkat çekmeniz faydalı olacaktır.
3. Hava yolunu değerlendirin. Bunun için öncelikle ağzında yabancı bir cisim olup olmadığını bakma yoluyla kontrol edin. Ağız içinde yemek, takma diş vb. yabancı maddeler olabilir. Bunların daha da derine gitmemesi için çıkarmalısınız. Ardından çene itme manevrası veya baş geri, çene yukarı manevrasından birini uygulayarak hava yolu açıklığını sağlayabilirsiniz.
   1. Çene itme manevrası: Jaw thrust olarak da bilinen manevra, travma sonucunda bilinç kaybı yaşayan hastalarda kullanılır. Hastanın baş tarafına geçip iki elinizle çenenin iki tarafından baş parmaklar hariç kavrayın. Kalan baş parmaklarla da ağız açıklığını sağlayın.
   2. Baş geri, çene yukarı manevrası: Travma olmayan hastalarda kullanılır. Dolayısıyla trafik kazalarında veya darp gibi olaylar sonrasında bilincini kaybeden hastalar için kullanılamaz. Bunun için bir eliniz ile hastanın alnından baskı uygulayarak diğer elinizin iki parmağı (orta parmağı ve işaret parmağı) ile çeneyi yukarı kaldırın.
4. Solunumu kontrol edin. Bak, dinle, hisset tekniği ile solunumu kontrol edin. Solunumun olup olmadığı için için 10 saniye bekleyin. Bu arada iç çekme (gasping) tarzında bir solunum varsa hastanın solunumu yok şeklinde değerlendirmesini yapmalısınız. Tecrübeli bir sağlık personeli iseniz hastanın nabzını da kontrol edin.
   1. Bak, dinle, hisset yöntemi için başınızı yan çevirip kulağınız ve yanağınız ile hastanın ağzına ve burnuna yaklaşın. Hastanın nefes alıp verme sesini duymaya, hissetmeye ve göğüs yüksekliğinin değişip değişmediğine bakın.
5. Kalp masajına başlayın.
   1. Hastanın yan tarafına göğüs ve omuz hizasına doğru diz çökün.
   2. Göğüs kemiğinin yarısını işaretledikten sonra karına yakın olan yarısının ortasına iki elinizi üst üste getirin. Alttaki elinizin ayasını koyup ellerinizi parmaklarınız ile kenetleyin. Bu durumda hastanın vücuduyla sadece alttaki elinizin ayasının temas etmesine özen gösterin. Kollarınızı dirsekten bükülmeyecek şekilde dik hizada tutun. Vücut ağırlığınızı dikkate alıp kalça ekleminizden hareket ederek bası uygulayın. Her bası hastanın göğsünü 5 – 6 cm aralığında uygulayın. Bu sınırlara özen gösterin. Dakikada 100 – 120 bası olacak hızda bası uygulayın. Her bası arasında hastanın göğsünün tamamen gevşemesine izin verin ancak elinizi hastanın göğsünden tamamen kaldırmayın.
   3. 30 bası sonrası 2 suni solunup verin. Bu durumda hava yolunu açmak için yukarıda belirttiğimiz manevralardan uygun olanını kullanın.
   4. Suni solunum yaparken hastanın burnunu elinizle kapatıp ağzından 1 saniye boyunca nefes verin. Nefesi verdikten sonra hastanın burnunu bırakın ve ağzınızı çekin. Akciğerdeki nefesin boşalmasıyla birlikte tekrar 1 saniyelik daha nefes verin. Sonrasında kalp masajına devam edin.
6. Tıbbi yardım gelene kadar temel yaşam desteği uygulamasına devam edin.
   1. Suni solunum konusunda bulaşıcı hastalık gibi durumlardan endişe duyuyorsanız yapmak zorunda değilsiniz. Kalp masajı suni solunuma göre daha önemlidir.
   2. Hasta işlemin herhangi bir yerinde bilincine kavuşursa koma pozisyonuna alıp başında bekleyin; ta ki tıbbi yardım gelene kadar.